Astygmatyzm – objawy, leczenie, przyczyny

Miliony ludzi ma problem z wykonywaniem codziennych zadań, pracą i nauką z powodu zaburzeń widzenia. O ile na temat krótkowzroczności i dalekowzroczności większość ma podstawową wiedzę, o tyle astygmatyzm – mimo że dość powszechny – pozostaje tajemnicą. W tym artykule przybliżymy jego przyczyny, objawy i leczenie.

Co to jest astygmatyzm?

Astygmatyzm to wada wzroku, która powstaje w wyniku nieregularnego kształtu rogówki lub soczewki oka. Powoduje to, że obraz nie skupia się prawidłowo na siatkówce, co prowadzi do zamazania widzenia zarówno z bliska, jak i z daleka. Osoby z astygmatyzmem często widzą przedmioty jako rozciągnięte lub zdeformowane.

Astygmatyzm – przyczyny

Za astygmatyzm odpowiada nierówna krzywizna rogówki lub soczewki. Co to oznacza? Przy krótkowzroczności albo dalekowzroczności oko jest wydłużone lub skrócone, ale symetryczne. Z tego powodu obraz powstaje przed lub za siatkówką, ale pozostaje „w pionie”. Natomiast w przypadku astygmatyzmu rogówka lub soczewka ma nieregularny, niesymetryczny kształt (przypomina kształt jajka rozciętego wzdłuż). Przez to obraz, chociaż powstaje na siatkówce, jest rozciągnięty, jakby przechylony, a co za tym idzie – niewyraźny. Osoby mające duży astygmatyzm zamiast koła widzą przechyloną elipsę, a zamiast kwadratu dostrzegają równoległobok.

Jednak w wielu przypadkach astygmatyzm w niewielkim stopniu albo wcale nie wpływa na ostrość widzenia. Jak się ocenia, zaburzenie to dotyka 40% populacji i jest dziedziczone. Połowa dzieci rodzi się z tą przypadłością, która jednak wraz z rozwojem organizmu zanika. Z tej grupy tylko 20% maluchów będzie potrzebować leczenia. U zdrowych dzieci zachodzi małe prawdopodobieństwo, że astygmatyzm pojawi się w późniejszym wieku, warto jednak pamiętać, że wada ta może się rozwinąć np. po operacji lub urazie oka. Przyczyniają się do tego również choroby, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na kształt rogówki.

Astygmatyzm – objawy

W przeciwieństwie do osób krótko albo dalekowzrocznych, astygmatyzm powoduje, że przedmiot z bliska i z daleka wydaje się zamglony. Przedmioty i płaszczyzny są powykrzywiane i zniekształcone. Z tego powodu osoba z astygmatyzmem:

• ma zaburzone wyczucie przestrzeni – trudno jej ocenić odległość do danego przedmiotu i może np. niechcący na niego wpaść,
• gorzej widzi o zmierzchu i w nocy oraz jest wrażliwa na światło lamp i samochodów,
• ma trudności ze skupieniem się na nauce i czytaniu,
• często mruży powieki i przez to nierzadko ją bolą ją oczy i głowa.

Z kolei u dziecka astygmatyzm można podejrzewać, jeśli często mruży i trze oczy albo przysuwa zabawki blisko twarzy.

Objawy są mniej lub bardziej dokuczliwe w zależności od nasilenia astygmatyzmu, jednak wada nie ma tendencji do pogłębiania się z wiekiem. Zazwyczaj do 40. roku życia ulega nasileniu w niewielkim stopniu albo wcale, a pomiędzy 40. a 80. rokiem życia średnia zmiana astygmatyzmu oscyluje wokół 1,00 D. Oczywiście każdy przypadek się różni, dlatego zaleca się regularne badania u okulisty.

Nieleczony astygmatyzm prowadzi nie tylko do pogłębienia się wady, co negatywnie wpływa na jakość życia, ale też do zapalenia gałki ocznej i innych powikłań związanych z oczami. U dzieci wpływa na wyniki w nauce i łatwo go pomylić z dysleksją. Dlatego nawet przy niewielkich objawach warto udać się do okulisty lub optometrysty. Astygmatyzm można rozpoznać, wykonując badanie skiaskopii lub refrakcji albo za pomocą specjalnego Amslera. Badania te pozwolą określić rodzaj i wielkość wady.

Astygmatyzm – leczenie

Astygmatyzm nie jest chorobą, więc nie można go wyleczyć. Koryguje się go specjalnymi cylindrycznymi soczewkami dostosowanymi do stopnia i rodzaju wady.

Astygmatyzm regularny (najpowszechniejszy) to taki, w którym jedna płaszczyzna rogówki jest bardziej zakrzywiona niż druga. Wielkość wady określa się na podstawie różnicy w mocy refrakcyjnej między dwoma przekrojami głównymi, które tworzą ze sobą kąt prosty. 

Wyróżnić można 3 rodzaje:

• Astygmatyzm regularny prosty (zgodny z regułą) – przekrój główny mieści się w przedziale 60°-120°. Powoduje większe załamanie światła w pionie.
• Astygmatyzm regularny odwrotny (przeciwny regule) – przekrój główny mieści się w przedziale 30°-150°. Sprawia, że załamanie światła jest większe w płaszczyźnie poziomej.
• Astygmatyzm regularny skośny – przekrój główny występuje w przedziale 31°-59° albo 121°-149°.

Do korekcji astygmatyzmu prostego zaleca się okulary i szkła kontaktowe, których soczewki mają toryczny kształt – u dołu mają grubszą warstwę niż na górze.

Astygmatyzm nieregularny stwierdza się, gdy nie ma głównych przekrojów krzyżujących się pod kątem prostym lub jest ich więcej niż dwa. Występuje rzadko, ponieważ zazwyczaj jest konsekwencją urazu oka, w którym nastąpiło nieregularne uszkodzenie rogówki. Wynika on również z choroby oczu, w której centralna część rogówki staje się cieńsza i przyjmuje nieregularny kształt. W takiej sytuacji specjalista musi dobrać soczewki do indywidualnej krzywizny powierzchni oka.

U osób powyżej 21. roku życia, które mają stabilną wadę, wykonuje się także laserową korekcję wzroku. Konieczna jest tylko wcześniejsza kwalifikacja u okulisty.